Category: Հասարակագիտություն

ԱՊՐԻԼ 10-14

Քաղաքացիական օրենսգիրք

Առաջադրանք՝

ԳԼՈՒԽ 4
ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐ

Քաաքացիական օրենսգրքից առանձնացնել՝

• Քաղաքացիների իրավունակությանը վերաբերող հոդվածները

Հոդված 20. Քաղաքացու իրավունակությունը

1. Քաղաքացիական իրավունքներ ունենալու և պարտականություններ կրելու ունակությունը (քաղաքացիական իրավունակություն) բոլոր քաղաքացիների համար ճանաչվում է հավասարապես:

2. Քաղաքացու իրավունակությունը ծագում է նրա ծննդյան պահին և դադարում է մահվամբ:

Հոդված 21. Քաղաքացիների իրավունակության բովանդակությունը

Քաղաքացիները կարող են`

1) սեփականության իրավունքով ունենալ գույք.

2) ժառանգել և կտակել գույքը.

3) զբաղվել ձեռնարկատիրական և օրենքով չարգելված ցանկացած այլ գործունեությամբ.

4) ինքնուրույն կամ այլ քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց հետ համատեղ ստեղծել իրավաբանական անձ.

5) կնքել օրենքին չհակասող գործարքներ և կրել պարտավորություններ.

6) ընտրել բնակության վայր.

7) ունենալ գիտության, գրականության և արվեստի ստեղծագործությունների, գյուտերի ու մտավոր գործունեության` օրենքով պահպանվող այլ արդյունքների հեղինակի իրավունքներ.

8) ունենալ այլ գույքային և անձնական ոչ գույքային իրավունքներ:

• Քաղաքացու գործունակությունը

Հոդված 24. Քաղաքացու գործունակությունը

1. Իր գործողություններով քաղաքացիական իրավունքներ ձեռք բերելու և իրականացնելու, իր համար քաղաքացիական պարտականություններ ստեղծելու ու դրանք կատարելու քաղաքացու ունակությունը (քաղաքացիական գործունակություն) լրիվ ծավալով ծագում է չափահաս, այսինքն` տասնութ տարեկան դառնալու պահից:

2. Տասնվեց տարին լրացած անչափահասը կարող է լրիվ գործունակ ճանաչվել, եթե նա աշխատում է աշխատանքային պայմանագրով կամ ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի համաձայնությամբ զբաղվում է ձեռնարկատիրական գործունեությամբ:

Անչափահասին լրիվ գործունակ ճանաչելը (էմանսիպացիա) կատարվում է խնամակալության և հոգաբարձության մարմնի որոշման հիման վրա` ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի համաձայնությամբ, իսկ նման համաձայնության բացակայության դեպքում` դատարանի վճռով:

Ծնողները, որդեգրողները և հոգաբարձուն պատասխանատվություն չեն կրում լրիվ գործունակ ճանաչված անչափահասի պարտավորությունների, մասնավորապես նրա կողմից պատճառված վնասի հետևանքով առաջացած պարտավորությունների համար:

3. Այն դեպքում, երբ օրենքով թույլատրվում է ամուսնանալ մինչև տասնութ տարեկան դառնալը, քաղաքացին լրիվ ծավալով գործունակություն է ձեռք բերում ամուսնանալու պահից:

Ամուսնության հետևանքով ձեռք բերված գործունակությունը լրիվ ծավալով պահպանվում է նաև մինչև տասնութ տարեկան դառնալն ամուսնալուծվելուց հետո:

Ամուսնությունն անվավեր ճանաչելիս` դատարանը կարող է վճիռ կայացնել դատարանի կողմից որոշված պահից անչափահաս ամուսնու գործունակության լրիվ կորստյան մասին:

• Մինչև տասնութ տարեկան անչափահասների գործունակությունը սահմանող հոդվածները

Հոդված 30. Տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասների գործունակությունը

1. Տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասները կարող են գործարքներ կնքել իրենց օրինական ներկայացուցիչների` ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի գրավոր համաձայնությամբ, բացառությամբ սույն հոդվածի 2-րդ կետում նշված գործարքների:

Այդպիսի անչափահասի կնքած գործարքը վավեր է նաև նրա ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի` հետագայում տված գրավոր հավանության դեպքում:

2. Տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասները, առանց ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի համաձայնության, իրավունք ունեն`

1) տնօրինել իրենց աշխատավարձը, կրթաթոշակը և այլ եկամուտները.

2) իրականացնել գիտության, գրականության կամ արվեստի ստեղծագործության, գյուտի կամ մտավոր գործունեության` օրենքով պահպանվող այլ արդյունքի հեղինակի իրավունքներ.

3) օրենքին համապատասխան` ավանդներ մուծել վարկային հաստատություններ և տնօրինել դրանք.

4) կնքել կենցաղային մանր գործարքներ և սույն օրենսգրքի 29 հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված այլ գործարքներ:

Տասնվեց տարեկան դառնալիս` անչափահասներն իրավունք ունեն նաև, կոոպերատիվների մասին օրենքներին համապատասխան, լինել կոոպերատիվի անդամ:

3. Տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասներն ինքնուրույն գույքային պատասխանատվություն են կրում սույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ կետերին համապատասխան կնքված իրենց գործարքներով: Այդպիսի անչափահասներն իրենց պատճառած վնասի համար պատասխանատվություն են կրում սույն օրենսգրքին համապատասխան:

4. Ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի կամ խնամակալության և հոգաբարձության մարմնի միջնորդությամբ դատարանը կարող է բավարար հիմքերի առկայության դեպքում սահմանափակել տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասի` իր աշխատավարձը, կրթաթոշակը կամ այլ եկամուտներն ինքնուրույն տնօրինելու իրավունքը կամ զրկել նրան այդ իրավունքից, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ անչափահասը լրիվ ծավալով գործունակություն է ձեռք բերել սույն օրենսգրքի 24 հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերին համապատասխան:

ԱՊՐԻԼ 3-7

Դասանյութ՝ Իրավագիտություն /էջ 282-ից/

Աշխատանքային օրենսգիրք

Առաջադրանք՝

Աշխատանքային օրենսգիրք Գլուխ 17 և 18՝

• Սահմանե՛լ աշխատաժամանակ հասկացությունը:

Գլուխ 17 – Հոդված 137

Աշխատաժամանակն այն ժամանակահատվածն է, որի ընթացքում աշխատողը պարտավոր է կատարել աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված աշխատանքը, ինչպես նաև դրան հավասարեցված այլ ժամանակահատվածներ:

• Աշխատաժամանակի տեսակները:

• Սահմանե՛լ հանգստի ժամանակ հասկացությունը:

Գլուխ 18 – Հոդված 150

Հանգստի ժամանակը սույն օրենսգրքով, օրենքով, կոլեկտիվ կամ աշխատանքային պայմանագրով կանոնակարգված աշխատանքից ազատ ժամանակն է, որն աշխատողն օգտագործում է իր հայեցողությամբ:

• Հանգստի ժամանակի տևողությունը:

Գլուխ 18 – Հոդված 154

1. Աշխատանքային օրերի (հերթափոխերի) միջև ամենօրյա անընդմեջ հանգստի տևողությունը չի կարող պակաս լինել 11 ժամից:

2. Ամենօրյա անընդմեջ հանգստի տևողությունը տասնչորսից մինչև տասնվեց տարեկան աշխատողների համար չի կարող պակաս լինել 16 ժամից, իսկ տասնվեցից մինչև տասնութ տարեկան աշխատողների համար` ոչ պակաս 12 ժամից, և պետք է ներառի ժամը 22-ից մինչև 6-ը:

ՄԱՐՏ 27-31

Աշխատանքային պայմանագրի սահմանումը, բովանդակությունը և կնքման կարգը

Դասանյութ՝ Իրավագիտություն /էջ 263-ից/

Աշխատանքային օրենսգիրք

Առաջադրանք՝

Աշխատանքային օրենսգրքից առանձնացնել՝

• Աշխատանքային պայմանագիր հասկացությունը

Հոդված – 83

Աշխատանքային պայմանագիրը համաձայնություն է աշխատողի և գործատուի միջև, ըստ որի` աշխատողը պարտավորվում է գործատուի համար կատարել որոշակի մասնագիտությամբ, որակավորմամբ աշխատանք` պահպանելով աշխատավայրում սահմանված աշխատանքային կարգապահությունը, իսկ գործատուն պարտավորվում է աշխատողին տրամադրել պայմանագրով որոշված աշխատանքը, վճարել նրա կատարած աշխատանքի համար պայմանավորված աշխատավարձը և ապահովել Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ պայմանագրով, կողմերի համաձայնությամբ նախատեսված աշխատանքային պայմաններ:

• Աշխատանքային պայմանագրի կնքաման կարգը

Հոդված – 85

1. Գրավոր աշխատանքային պայմանագիրը կնքվում է երկու օրինակից` կողմերի, իսկ մինչև տասնչորս տարեկան աշխատողների հետ կնքվող աշխատանքային պայմանագրերի դեպքում` ծնողներից մեկի կամ որդեգրողի կամ խնամակալի ստորագրությամբ մեկ փաստաթուղթ կազմելու միջոցով, որի մեկ օրինակը գործատուն հանձնում է աշխատողին, իսկ մինչև տասնչորս տարեկան անձի մասնակցությամբ աշխատանքային հարաբերությունների ծագման դեպքում` ծնողներից մեկին կամ որդեգրողին կամ խնամակալին:

Աշխատանքային պայմանագիրը կարող է կնքվել նաև կողմերի էլեկտրոնային ստորագրությամբ: Էլեկտրոնային ստորագրությամբ կնքված աշխատանքային պայմանագրի մեկ օրինակը էլեկտրոնային եղանակով փոխանցվում է աշխատողին, իսկ մինչև տասնչորս տարեկան անձի մասնակցությամբ աշխատանքային հարաբերությունների ծագման դեպքում` ծնողներից մեկին կամ որդեգրողին կամ խնամակալին:

2. Աշխատանքի անցնելուց առաջ գործատուն կամ նրա լիազորած անձը պարտավոր է աշխատանքի ընդունվող անձին պատշաճ ծանոթացնել աշխատանքի պայմաններին, կոլեկտիվ պայմանագրին (դրա առկայության դեպքում), ներքին կարգապահական կանոններին, աշխատավայրում նրա աշխատանքը կանոնակարգող գործատուի այլ իրավական ակտերին:

3. Աշխատողը պարտավոր է աշխատանքային պայմանագրում նշված օրն անցնել աշխատանքի: Աշխատանքային պայմանագրում նշված օրն անհարգելի պատճառով աշխատանքի չներկայանալը հիմք է աշխատանքային պայմանագրի լուծման համար:

• Փորձաշրջանը աշխատանքային պայմանագիր կնքելիս

Հոդված – 91

1. Աշխատանքային պայմանագրի կնքման ժամանակ կողմերի համաձայնությամբ կարող է սահմանվել փորձաշրջան: Այն կարող է սահմանվել գործատուի ցանկությամբ` նախատեսված աշխատանքին (պաշտոնին) աշխատողի համապատասխանությունը ստուգելու նպատակով, կամ աշխատանքի ընդունվողի ցանկությամբ` առաջարկվող աշխատանքին (պաշտոնին) իր համապատասխանությունը որոշելու համար: Փորձաշրջանի մասին պայմանները պետք է սահմանվեն աշխատանքային պայմանագրով:

2. Փորձաշրջանի ընթացքում աշխատողն ունի բոլոր իրավունքները և կրում է բոլոր պարտականությունները, որոնք սահմանված են սույն օրենսգրքով, այլ օրենքներով և նորմատիվ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերով:

3. Փորձաշրջան չի կարող նախատեսվել, եթե աշխատանքի են ընդունվում`

1) տասնութ տարին չլրացած անձինք.

2) ընտրովի պաշտոն զբաղեցնողները, ինչպես նաև պաշտոնի նշանակման համար որակավորման քննություններ հանձնած կամ գործատուի մոտ կամ գործատուի նախաձեռնությամբ այլ վայրում ուսուցում անցած անձինք.↩

3) գործատուների փոխադարձ համաձայնությամբ այլ աշխատանքի փոխադրվող անձինք.

4) օրենսդրությամբ նախատեսված այլ դեպքերում:

• Աշխատանքային պայմանագրի տեսակները

Հոդված – 94

Աշխատանքային պայմանագիրը կնքվում է`

1) անորոշ ժամկետով, եթե աշխատանքային պայմանագրում դրա գործողության ժամկետը նշված չէ.

2) որոշակի ժամկետով, եթե աշխատանքային պայմանագրում դրա գործողության ժամկետը նշված է:

Աշխատանքային պայմանագիրը կնքվում է անորոշ ժամկետով, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 95-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերի:

• Աշխատանքային պայմանագրի լուծման հիմքերը

Հոդված – 109

1. Աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է`

1) կողմերի համաձայնությամբ.i

2) պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալու դեպքում.i

3) աշխատողի նախաձեռնությամբ.i

4) գործատուի նախաձեռնությամբ.

5) աշխատողի պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության զորակոչվելու դեպքում.

6) դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռի առկայության դեպքում, որին համապատասխան` աշխատողը ենթարկվել է այնպիսի պատասխանատվության, որը հնարավորություն չի տալիս շարունակելու աշխատանքը.

7) եթե օրենսդրությամբ սահմանված կարգով աշխատողը զրկվել է որոշակի աշխատանքներ կատարելու իրավունքներից.

8) եթե աշխատողը մինչև տասնվեց տարեկան է, և ծնողներից մեկը, որդեգրողը կամ հոգաբարձուն կամ խնամակալը, նրա առողջության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող բժիշկը կամ տեսչական մարմինը պահանջում է աշխատանքային պայմանագրի լուծում.↩i

9) աշխատանքի էական պայմանները փոփոխվելու դեպքում.

10) ֆիզիկական անձ գործատուի մահվան դեպքում.

11) աշխատողի մահվան դեպքում.

12) աշխատանքի ընդունվելիս սույն օրենսգրքի 89-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ և (կամ) 4-րդ կետերի համաձայն` աշխատողի ներկայացրած տեղեկատվությունը կեղծ լինելու դեպքում.↩

12.1) աշխատողի և գործատուի համաձայնությամբ սահմանված փորձաշրջանի արդյունքներով.

13) աշխատանքի ընդունվելիս որոշակի աշխատանքներ կատարելու իրավունքներից զրկված լինելու փաստը աշխատողի թաքցնելու դեպքում:i

2. Սույն հոդվածով նախատեսված դեպքերում աշխատանքային պայմանագրի լուծումը ձևակերպվում է գործատուի ընդունած անհատական իրավական ակտով, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 128-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքի:

ՄԱՐՏ 20-24

Աշխատանքային օրենսգիրք

Առաջադրանք՝

Աշխատանքային օրենսգրքից առանձնացնել՝

• Աշխատողի աշխատանքայի պարտականությունները

Հոդված 216.

Աշխատողի պարտականությունները

Աշխատողը պարտավոր է բարեխղճորեն կատարել աշխատանքային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները, պահպանել կազմակերպության ներքին կարգապահական կանոնները, աշխատանքային կարգապահությունը, կատարել աշխատանքի սահմանված նորմաները, պահպանել աշխատանքի պաշտպանության և անվտանգության ապահովման պահանջները, բարեխղճորեն վերաբերվել գործատուի և այլ աշխատողների գույքին, ինչպես նաև մարդկանց կյանքին ու առողջությանը, գործատուի գույքի պաշտպանությանն սպառնացող վտանգի ծագման մասին անմիջապես տեղեկացնել գործատուին:

Հոդված 239.

Աշխատողների կողմից լրիվ ծավալով վնասի հատուցման դեպքերը

Աշխատողը պարտավոր է հատուցել գործատուին պատճառած վնասը լրիվ ծավալով, եթե`
1) վնասը պատճառվել է դիտավորությամբ.
2) վնասը պատճառվել է աշխատողի հանցավոր գործունեության հետևանքով.
3) աշխատողի հետ կնքվել էր լիակատար նյութական պատասխանատվության մասին պայմանագիր.
4) վնասը պատճառվել է աշխատանքի համար նրան տրված անհրաժեշտ գործիքների, սարքավորումների, հատուկ հագուստի և անհատական ու կոլեկտիվ պաշտպանության այլ միջոցների, ինչպես նաև նյութերի, կիսաֆաբրիկատների կամ արտադրանքի կորստի հետևանքով.
5) վնասը պատճառվել է այնպիսի եղանակով կամ այնպիսի գույքի, որի դեպքում օրենքով սահմանված է լիակատար գույքային պատասխանատվություն.
6) վնասը պատճառվել է ոգելից խմիչքների, թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ազդեցության տակ:

Հոդված 238.

Աշխատողի նյութական պատասխանատվության սահմանները

Աշխատողը պարտավոր է հատուցել գործատուին պատճառած վնասը լրիվ ծավալով, բայց ոչ ավելի նրա երեք ամսվա միջին աշխատավարձի չափից, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 239-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերի:

Հոդված 237.

Աշխատողի նյութական պատասխանատվության դեպքերը

Աշխատողը պարտավոր է հատուցել գործատուին պատճառած նյութական վնասը, որն առաջացել է`

1) գործատուի գույքը փչացնելու կամ կորցնելու հետևանքով.
2) նյութերի գերածախս թույլ տալու հետևանքով.
3) աշխատողի կողմից աշխատանքային պարտականությունները կատարելիս այլ անձանց պատճառված վնասը գործատուի կողմից հատուցելու դեպքերում.
4) գործատուին պատկանող գույքը փչացնելու պատճառով կատարված ծախսերից.
5) նյութական արժեքների ոչ պատշաճ պահպանության հետևանքով.
6) անորակ արտադրանքի թողարկումը կանխելու համար դիտավորյալ կերպով միջոցառումներ չձեռնարկելու, նյութական կամ դրամական արժեքները հափշտակելու հետևանքով:

• Աշխատողի աշխատանքային իրավունքները

Հոդված 131.

Աշխատողի անձնական տվյալների հասկացությունը և այդ տվյալների մշակումը

Աշխատողի անձնական տվյալները աշխատանքային հարաբերությունների հետ կապված և որոշակի աշխատողին վերաբերող` գործատուին անհրաժեշտ տեղեկություններն են:

Աշխատողի անձնական տվյալների մշակում է համարվում աշխատողի անձնական տվյալներն ստանալը, պաշտպանելը, համակարգելը, փոխանցելը կամ ցանկացած այլ կերպ օգտագործելը:

Հոդված 132.

Աշխատողի անձնական տվյալների մշակման ներկայացվող ընդհանուր պահանջները և այդ տվյալների պաշտպանության երաշխիքները

Մարդու և քաղաքացու իրավունքների և ազատությունների ապահովման նպատակով գործատուն աշխատողի անձնական տվյալները մշակելիս պարտավոր է պահպանել հետևյալ պահանջները.

1) աշխատողի անձնական տվյալների մշակումը կարող է իրականացվել բացառապես օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի պահանջների կատարումն ապահովելու, աշխատողների աշխատանքի տեղավորմանը, ուսուցմանը, աշխատանքում առաջխաղացմանը, աշխատողների անձնական անվտանգության ապահովմանը աջակցելու, կատարվող աշխատանքի քանակը և որակը վերահսկելու ու գույքի ամբողջականությունն ապահովելու նպատակով.
2) մշակվող անձնական տվյալների ծավալը և բովանդակությունը որոշելիս գործատուն պետք է ղեկավարվի Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, սույն օրենսգրքով և այլ օրենքներով.
3) բոլոր անձնական տվյալները պետք է ստացվեն աշխատողից: Եթե աշխատողի անձնական տվյալները հնարավոր է ստանալ միայն երրորդ անձից, ապա պետք է առկա լինի աշխատողի գրավոր համաձայնությունը: Գործատուն պարտավոր է աշխատողին տեղեկացնել անձնական տվյալների ստացման նպատակի, տվյալների ստացման հնարավոր միջոցների և աղբյուրների, ինչպես նաև ստացման ենթակա տվյալների բնույթի և աշխատողի կողմից դրանց ստացման գրավոր համաձայնություն տալը մերժելու հետևանքների մասին.
4) գործատուն իրավունք չունի ձեռք բերելու և մշակելու աշխատողի քաղաքական, կրոնական և այլ համոզմունքների կամ անձնական կյանքի վերաբերյալ տվյալներ: Աշխատանքային հարաբերությունների հետ անմիջականորեն կապված դեպքերում գործատուն իրավունք ունի ձեռք բերելու և մշակելու աշխատողի անձնական կյանքի վերաբերյալ տվյալներ` միայն նրա գրավոր համաձայնությամբ.
5) գործատուն իրավունք չունի ձեռք բերելու և մշակելու աշխատողի` հասարակական միավորումներում անդամակցության կամ արհեստակցական միություններում նրա գործունեության մասին անձնական տվյալներ, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի.
6) աշխատողի վերաբերյալ որոշումներ ընդունելիս գործատուն իրավունք չունի հիմնվելու բացառապես ինքնաբերական մշակումից կամ էլեկտրոնային միջոցներից ստացված անձնական տվյալների վրա.
7) աշխատողի անձնական տվյալների օգտագործման օրինականությունը կամ պահպանությունը, որն օրենքով սահմանված կարգով իր միջոցների հաշվին ապահովում է գործատուն.
8) աշխատողները և նրանց ներկայացուցիչները պետք է ստորագրությամբ ծանոթացվեն աշխատողների անձնական տվյալների մշակման կարգը սահմանող գործատուի իրավական ակտերին, ինչպես նաև այդ բնագավառում իրենց իրավունքներին ու պարտականություններին.
9) աշխատողներն իրավունք չունեն հրաժարվելու գաղտնիության պահպանության և պաշտպանության իրենց իրավունքներից:

Հոդված 133.

Աշխատողների անձնական տվյալների պահպանությունը և օգտագործումը

Աշխատողների անձնական տվյալների պահպանության և օգտագործման կարգը սահմանվում է օրենքով:

Հոդված 134.

Աշխատողի անձնական տվյալների փոխանցումը

Աշխատողի անձնական տվյալները փոխանցելիս գործատուն պարտավոր է պահպանել հետևյալ պահանջները.
1) աշխատողի անձնական տվյալները չհայտնել երրորդ անձանց` առանց աշխատողի գրավոր համաձայնության, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա անհրաժեշտ է աշխատողի կյանքին և առողջությանը սպառնացող վտանգը կանխելու համար, ինչպես նաև օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում.
2) առանց աշխատողի գրավոր համաձայնության` առևտրային նպատակներով չհայտնել նրա անձնական տվյալները.
3) աշխատողի անձնական տվյալներն ստացող անձանց նախազգուշացնել և պահանջել հավաստում, որ այդ տվյալները կարող են օգտագործվել միայն այն նպատակներով, որոնց համար աշխատողները տեղեկացված են: Աշխատողների անձնական տվյալներն ստացող անձինք պարտավոր են պահպանել գաղտնիությունը: Այս դրույթը չի տարածվում օրենքով սահմանված կարգով աշխատողների անձնական տվյալների փոխանցման վրա.
4) աշխատողների անձնական տվյալների փոխանցումը կազմակերպության ներսում իրականացնել գործատուի ներքին իրավական ակտերին համապատասխան.
5) աշխատողների անձնական տվյալներին ծանոթանալու իրավունք վերապահել միայն հատուկ լիազորություններ ունեցող անձանց, ընդ որում` այդ անձինք կարող են ստանալ աշխատողի միայն անձնական այն տվյալները, որոնք անհրաժեշտ են որոշակի գործառույթ իրականացնելու համար.
6) չպահանջել աշխատողի առողջության վերաբերյալ տեղեկություններ, բացառությամբ այն տվյալների, որոնք վերաբերում են աշխատողի կողմից աշխատանքային գործառույթ իրականացնելու հնարավորությանը.
7) աշխատողների ներկայացուցիչներին սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով աշխատողի տվյալները փոխանցելիս սահմանափակվել միայն այն տվյալներով, որոնք անհրաժեշտ են նշված ներկայացուցիչների կողմից իրենց գործառույթներն իրականացնելու համար:

Հոդված 135.

Աշխատողի իրավունքները` կապված գործատուի մոտ պահպանվող անձնական տվյալների պաշտպանության հետ

Գործատուի մոտ պահպանվող անձնական տվյալների անվտանգության ապահովման նպատակով աշխատողն իրավունք ունի`
1) ստանալու ամբողջական տեղեկատվություն իր անձնական տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ.
2) ազատորեն և անվճար ծանոթանալու իր անձնական տվյալներին, ստանալու անձնական տվյալներ պարունակող յուրաքանչյուր գրառման պատճենը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի.
3) ծանոթանալու իրեն վերաբերող բժշկական տվյալներին, ընդ որում` նաև իր ընտրած բժշկի մասնակցությամբ.
4) պահանջելու հանել կամ ուղղել սխալ կամ ոչ լիարժեք, ինչպես նաև սույն օրենսգրքի պահանջների խախտումով մշակված անձնական տվյալները: Այդ պահանջը մերժվելու դեպքում աշխատողն իրավունք ունի գործատուին գրավոր ձևով ներկայացնելու իր անհամաձայնությունը` կցելով համապատասխան հիմնավորումներ.
5) գործատուից պահանջելու իր վերաբերյալ սխալ կամ ոչ լիարժեք տեղեկություններ փոխանցած բոլոր անձանց տեղեկացնել հանված տեղեկությունների, ուղղումների և լրացումների մասին.
6) դատական կարգով բողոքարկելու գործատուի յուրաքանչյուր գործողություն կամ անգործություն` կապված իր անձնական տվյալները մշակելու և պահպանելու հետ:

Հոդված 136.

Աշխատողի անձնական տվյալների մշակման և պաշտպանման կարգը խախտելու համար պատասխանատվությունը

Աշխատողի անձնական տվյալների մշակման և պաշտպանման` սույն օրենսգրքով, այլ օրենքներով և իրավական ակտերով սահմանված կարգը խախտող անձինք օրենքով սահմանված կարգով ենթակա են պատասխանատվության:

• Գործատուի աշխատանքային պարտականությունները

Հոդված 217.

Գործատուի պարտականությունները

Գործատուն պարտավոր է`

1) աշխատողին ապահովել պայմանագրով պայմանավորված աշխատանքով և կազմակերպել նրա աշխատանքը.
2) նախատեսված ժամկետում և սահմանված չափով վճարել աշխատողի աշխատավարձը.
3) սահմանված կարգով աշխատողին տրամադրել վճարվող և չվճարվող արձակուրդը.
4) ապահովել անվտանգ և առողջության համար անվնաս աշխատանքային պայմաններ.
5) աշխատանքի ընդունելու ժամանակ, ինչպես նաև աշխատելու ընթացքում աշխատողին ծանոթացնել կազմակերպության ներքին կարգապահական կանոններին, աշխատանքի պաշտպանության և հակահրդեհային անվտանգության ապահովման պահանջներին.
6) կատարել օրենքով, այլ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերով նախատեսված այլ պարտականություններ:

Հոդված 256.

Աշխատողների բուժօգնության կազմակերպումը

1. Աշխատավայրում դժբախտ պատահարների կամ սուր հիվանդությունների առաջացման դեպքերում գործատուն պարտավոր է աշխատողներին ապահովել առաջին բժշկական օգնությամբ:
2. Աշխատանքի վայրում հիվանդացած կամ վնասվածքներ ստացած աշխատողի տեղափոխումն առողջապահական կազմակերպություն իր միջոցների հաշվին կազմակերպում է գործատուն:

Հոդված 244.

Աշխատանքի նորմալ պայմանների ապահովումը

Գործատուն պարտավոր է ապահովել աշխատանքի նորմալ պայմաններ, որպեսզի աշխատողները կարողանան կատարել աշխատանքի նորմաները: Այդպիսի պայմաններ են`
1) մեխանիզմների, սարքավորումների և աշխատանքի այլ միջոցների սարքին վիճակը.
2) տեխնիկական փաստաթղթերով ժամանակին ապահովելը.
3) աշխատանքի կատարման համար անհրաժեշտ նյութերի և գործիքների պատշաճ որակը և դրանք ժամանակին տրամադրելը.
4) արտադրությունն ապահովելը էլեկտրաէներգիայով, գազով և էներգիայի այլ տեսակներով.
5) առողջության համար աշխատանքի անվտանգ և անվնաս պայմանները (անվտանգության տեխնիկայի նորմերի և կանոնների պահպանումը, պատշաճ լուսավորությունը, ջեռուցումը, օդափոխությունը, սահմանված նվազագույն նորմաներից ցածր աղմուկը, ճառագայթումը, վիբրացիան և աշխատողի առողջության համար բացասական ներգործություն ունեցող վտանգավոր այլ գործոններ).
6) այլ պայմաններ, որոնք անհրաժեշտ են որոշակի աշխատանքներ կատարելու համար:

• Գործատուի աշխատանքային իրավունքները

Հոդված 241.

Հատուցման ենթակա վնասի չափի որոշումը

1. Հատուցման ենթակա վնասը ներառում է իրական վնասը և բաց թողնված օգուտը:
2. Վնասներն են իրավունքը խախտված անձի այն ծախսերը, որ նա կատարել է կամ պետք է կատարի խախտված իրավունքը վերականգնելու համար` նրա գույքի կորուստը կամ վնասվածքը (իրական վնաս), ինչպես նաև չստացված եկամուտները, որոնք այդ անձը կստանար քաղաքացիական շրջանառության սովորական պայմաններում, եթե նրա իրավունքը չխախտվեր (բաց թողնված օգուտ):
3. Աշխատողի (ծառայողական, պաշտոնեական կամ այլ աշխատանքային պարտականությունները կատարելիս, տրանսպորտային միջոցները վարելիս և այլն) պատճառած վնասը հատուցած գործատուն հետադարձ պահանջի (ռեգրեսի) իրավունք ունի այդ աշխատողի նկատմամբ` իր վճարած հատուցման չափով, եթե օրենքով այլ չափ նախատեսված չէ:

Աշխատանբային իրավունքը կարգավորում է այն հասարա- կական հարաբերությունները, որոնք կազմավորվում են աշխա- տանքի շուկայի գործառնության, վարձու աշխատանքի կազմա- կերպման և կիրառության ժամանակ: Իրենց համակցության մեջ այդ հարաբերությունները կազմում են աշխատանքային իրա- վունքի առարկան: Աշխատանքը արտաքին աշխարհի առարկաների վրա մարդու նպատակաուղղված ներգործությունն է, որոշակի նյութական և հոգևոր բարիքներ ստանալու համար մտավոր և ֆիզիկական ըն- դունակությունների իրականացումը։ Աշխատանքի հետ կապված են բազմաթիվ և բազմատեսակ հասարակական հարաբերություն- ներ, սակայն դրանք բոլորը չեն, որ կարգավորվում են աշխատան- բային իրավունքի նորմերով և չեն վերաբերում աշխատանքային իրավունքի առարկային: Այսպես, սեփական տնամերձ հողամա- սում աշխատանքը, տնային տնտեսուհու բնակարանը մաբրելու, լվացք անելու, իր և իր ընտանիքի անդամների համար կերակուր պատրաստելուն ուղղված աշխատանքը հասարակականորեն օգ- տակար աշխատանք են, սակայն, դրանք չեն կարգավորվում աշ- խատանքային իրավունքի նորմերով: Աշխատանքային իրավուն- քի նորմերը չեն կարգավորում աշխատանքի հետ կապված այն հարաբերությունները, որոնք իրականացվում են աշխատանքի հասարակական կոոպերացիայից դուրս: Բացի այդ, աշխատան- քային իրավունքի նորմերը կարգավորում են ոչ թե աշխատանքի տեխնոլոգիական պրոցեսը, այլ միայն աշխատանքի կիրառման սոցիալական պայմանները, այսինքն աշխատանքի հասարակա- կան ձևերը, մարդկանց համատեղ աշխատանքը: Իրավունքը կար-գավորում է աշխատանքի հասարակական կազմակերպման սոցի- ալական կողմը՝ այսինքն մարդկանց փոխգործողությունը աշխա- տանքի գործիքների և միջոցների կոլեկտիվ կիրառման ժամանակ: Այդ փոխգործողությունն ունի կազմակերպված աշխատանքի բնույթ, այդ պատճառով էլ համատեղ աշխատանքն իրենից ներ- կայացնում է մարդկանց կազմակերպված վարքագծի համակարգ. որի շրջանակներում սուբյեկտները պարտավոր են պահպանել աշխատանքի կիրառման ժամանակ որոշակի կանոններ։ Անհատ ձեռնարկատերն իր աշխատուժը տնօրինում է ինքնու- րույնաբար: Նա միաժամանակ հանդիսանում է աշխատանքի գործիքների և միջոցների, իր սեփական աշխատուժի սեփակա- նստեր և արտադրության կազմակերպիչ։ Այստեղ բացակայում են աշխատանքային հարաբերությունները, քանի որ բացակայում է մարդկանց համատեղ (կոլեկտիվ) աշխատանքի պրոցեսը: Այլ բնույթ ունի աշխատուժ հանդիսացող, սակայն արտադրու- թյան գործիքներից և միջոցներից զուրկ մարդու (ֆիզիկական ան- ձի) վարձու աշխատանքը: Վարձու աշխատանքի ժամանակ մար- դը ձեռք է բերում աշխատողի կարգավիճակ և որոշակի հարաբե- րությունների մեջ է մտնում արտադրության գործիքների և միջոց- ների սեփականատեր և աշխատանքի պրոցեսի կազմակերպիչ հանդիսացող գործատուի կամ նրա ներկայացուցչի (ղեկավարի, մենեջերի և այլն) հետ: Հենց այդ հարաբերություններն էլ, որոնց մեջ աշխատողը մտնում է իր աշխատուժի կիրառման, իսկ գործա- տուն աշխատողի աշխատանքային ունակությունների օգտա- գործման նպատակով, իրենցից ներկայացնում են հասարակա- կան-աշխատանքային կամ ավելի պարզ ասած՝ աշխատանքա- յին հարաբերություններ: Աշխատանքային իրավունքի առարկան հանդիսացող հարաբե- րությունների մեջ աշխատանքային հարաբերությունները գլխավոր տեղ են զբաղեցնում: Աշխատանքային հարաբերությունների օբ- յեկտը և հիմնական բովանդակությունն աշխատանքն է, այսինքն քաղաքացիների կողմից իրենց աշխատանբային ունակություննե- րի (աշխատուժի) կիրառման կապակցությամբ իրականացվող գործունեությունը: Աշխատանքային հարաբերություններն ար- տադրական հարաբերությունների անօտարելի մասն են։ Քանի որարտադրական հարաբերությունների հիմքն են կազմում արտադ- րության միջոցների նկատմամբ սեվականությունը, աշխատան- քային հարաբերությունների բնույթը և արտադրության արդյունք- և ների բաշխումը կախված են այն բանից, թե ո՞ւմ սեփականությունն են հանդիսանում արտադրության միջոցներն ու առարկաները: Աշխատանբային իրավունքի առարկա հանդիսացող աշխա- տանքային հարաբերությունները բնութագրվում են հետևյալ յու- րահատուկ գծերով`1) այդ հարաբերությունները ընթանում են ներքին աշխատանքային կարգ ու կանոնի պայմաններում, որ- տեղ աշխատողը ենթարկվում է աշխատանքի կոլեկտիվ կազմա- կերպման պահանջներին, 2) աշխատողը մտցվում է կոնկրետ կազմակերպության կոլեկտիվի մեջ և իր անձնական աշխատան- քով մասնակցում է գործատուի առջև կանգնած խնդիրների լուծ- մանը. 3)աշխատողին աշխատավորական կոլեկտիվի մեջ ներա- ռումը միջնորդավորվում է հատուկ իրավաբանական փաստի՝ աշ- խատանքային պայմանագրի (գործատուի անհատական իրավա- կան ակտի) միջոցով, 4) աշխատանքային հարաբերությունների բովանդակությունը հանգում է նրան, որ աշխատողը կատարում է աշխատանքային գործառույթներ իր մասնագիտությանը, որա- կավորմանը կամ պաշտոնին համապատասխան Աշխատանքային իրավունքի առարկան կազմող հարաբերու- թյունների համակարգում, բացի բուն աշխատանքային հարաբե- րություններից, մտնում են նրանց հետ սերտորեն կապված մի շարք այլ հարաբերություններ, որոնք ածանցված են աշխատան- քային հարաբերություններից, օրինակ, սոցիալական գործընկե- րության, կոլեկտիվ պայմանագրերի կնքման, արհեստակցական միություններում աշխատողների մասնակցության և աշխատանքի պայմանների սահմանման, աշխատողների և գործատուների նյու- թական պատասխանատվության, աշխատանքային օրենսդրու- թյան նկատմամբ հսկողության և վերահսկողության, աշխատան- քային վեճերի լուծման և այլ հարցերի կապակցությամբ առաջա- ցող հասարակական հարաբերությունները։

1 Ըստ կառավարման ձևի պետությունները լինում են:

• Միապետություն՛ Միապետությունը պետական կառավարման այնպիսի ձև է որտեղ իշխանությունը պատկանում է մեկ անձի որն այն օգտագործում է սեփական հայեցողությամբ
• Հանրապետություն՛Հանրապետությունը պետական բարցրագույն իշխանությունը իրականացվում է ընտրովի մարմինների միջոցով որոնք ընտրվում են բնակչության կողմից որոշակի ժամկետով:

2 Ժամանակակից աշխարհում միապետությունները քանի՞ խմբերի են բաժանվում:

• Դուալիստական միապետություննը և
• Պառլամենտական միապետություննը

3 Ժամանակակից աշխարհում հանրապետությունների տեսակները:

• Նախագահական
• Խորհրդարական և
• Կիսանախագահական

4 Ըստ կառուցվածքի ձևի պետությունները լինում են:

• ՈՒնիտար և
• Ֆեդերատիվ

Այս նախագծի շրջանակներում մենք ուսումնասիրեցինք կանանց եւ տղամարդկանց իրավունքների հավասարությունը։ 
Կանայք իմ կարծիքով ունեն այն բոլոր իրավունքները որոնք, որ ունեն տղամարդիկ։ Շատ ցավալի է, որ շատ մարդիկ չեն հասկանում եւ չեն նկատում այն անարդարությունը, որը կա կանանց նկատմամբ։ Այդպիսի մի օրինակ է աշխատանքի վայրում կանանց եւ տղամարդկանց աշխատավարձերի խնդիրը։ Այսպես օրինակ կանայք եւ տղամարդիկ նույն աշխատանքի համար ստանում եւ ոչ հավասար աշխատավարձ՝ կանայք ստանում են շատ ավելի քիչ։ 
Այսպես մեր կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքում մենք հասկացանք որ շատ մարդիկ կան, որորնք անգամ չեն հասկանում թե ինչ է կանանց եւ տղամարդկանց իրավունքների հավասարությունը, դրանց վերաբերյալ օրենքները եւ ինչ խնդիրներ կան դրանց հետ կապված։ Հարցմանը մասնակցել են տարբեր տարիքային խմբերի մարդիկ եւ բնականաբար նրանցից ամեն մեկը տվել են լրիվ տարբեր պատասխաններ։ 

Հարցումը անցկացվել է ամողջ կրթահամալիրի տարածքում ։ 
Կանանց եւ տղամարդկանց իրավունքների հավասարության օրենք

թեման ՝
ԿԱՆԱՆՑ և ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ իրավահավասարությունը / Հոդված 30

Թեմայի շրջանակներում պատրաստված պաստառը

Այս նախագծի շրջանակներում մենք ուսումնասիրեցինք կանանց եւ տղամարդկանց իրավունքների հավասարությունը։ Թեմայի շուրջ մի շարք ուսումասիրություններից բացի մենք մարդկանց մեջ կատարեցինք հարցում։ Հարցման մասնակիցներին մենք բաժանեցինք տարիքային խմbերի, որպեսզի տեսնենք մարդկանց կարծիքը տարբեր խմբերի միջև։

Ինչպես ցույց է տալիս գրաֆիկը, հիմնական մասնակիցները ուսանողներ էին։ Այսինքն ըստ տարիքային գրաֆիկի «մինչև 16» կամ «16-ից 25» տարեկանների խումբը։ Այսպիսով մենք համեզվեցինք, որ ավելի նոր սերունդների կարծիքը ավելի ժամանակակից է։ Ժամանակակից ասելով նկատի ունեմ, այն արդիական է, եթե դատենք ներկայումս աշխարհում տիրող վիճակը։ Շատ հետաքրքիր կարծիքներ կան նաև ավելի բարձր տարիքային խմբերի ներքո։
Առաջաին բանը որին կանրադառնամ, դա մարդկանց տեսանկյունն է «Ին՞չ եք հասկանում Կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարություն ասելիս» հարցի վերաբերյալ։ Հիմնականում մարդիկ պատասխանել էին, որ այն նշանակում է կանանց և տղամարդկանց հավասար հնարավորություններ, թ՛ե քաղաքական, թ՛ե հասարակական տեսանկյունից։ Շատերը նշել են, որ երկու սեռի մարդիկ հավասար են միմյանց առաջ։

Եվս մի քանի հետաքրքիր պատասխաններ՝
(Հարցը՝ «Ինչ եք պատկերացնում Կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարություն ասելիս»)

Կանայք և տղամարդիկ հավասար են օրենքի առաջ, կրում են նույն պատասխանատվությունը, ունեն նույն իրավունքները, գտնվում են հավասար դիրքերում ինչպես սոցիումի, այնպես էլ գործատուների առաջ և այլն։ (գրել է դասավանդողներից մեկը)

Օրենքի առաջ կանանց և տղամարդկանց իրավունքների, պարտականությունների և պատասխանատվության հավասարություն` օրենքով սահմանված բացառությունների հաշվառմամբ։

Աշխատանքի, վարձատրության, մասնագիտական կրթության և այլ իրավունքների հավասարություն

Ապա անրադարձ արեցին կարծրատիպերին։ Ինչպես հայտնի դարձավ, գրեթե բոլորը բողոքում էին հայաստանում (Եվ առհասարակ աշխարհում) կարծրատիպերի առկայությունից։ Հիմնական բոլոր պատասխանները նույն էին։ Ամեն ից շատ գերակշռում էրն աղջիկների կարծրատիպերը։ Օրինակ՝ կինը իրավունք չունի աշխատելու և պետք է լինի ընտանիքի մայր։ Իսկ ամենաշատը առնչվել ենք «Դե տղայա իրան կարելի ա» առտահայտության հետ։ Շատերը համոզված են, որ մինչ օրս այս կարծրատիպը հայտնի է, և ես չեմ կարող չհամաձայնվել այդ մտքի հետ։ Այլ կարծիքներ՝

Աղջիկը պետք է լինի ` խոհեմ, զուսպ, հոգատար, միշտ գեղեցիկ, խնամված։ Տղան պետք է լինի ` ուժեղ, երբեք և լացի»

Աղջիկ ես, ո՞նց կարաս 8-ից ուշ տուն մտնես

Տարրական ուշ ժամերին տանից դուրս չգալը եթե աղջիկ ես

Ինքը տղայա, իրան կարելի ա)

Եվ ամենակարևոր հարցը ՝
«Ինչ կարող ենք ձեռնարկել, որպեսզի ՀՀ հասարակությունը ավելի լավ տիրապետի գենդերային հավասարության օրենքներին և ավելի տեղեկացված լինի իրենց իրավունքների մասին»։ Իրականում ես ապշել եմ պատասխանների զանազանությունից։ Մեծ տարիքային խմբերը պնդում են, որ ոչինչ անել պետք չի և ամեն ինչ պետք է իր հունով ընթանա։ Մինչ դեռ ավելի նոր սերունդները ասում էին, որ պետք է վերացնել հին մտածելակերպը,որը տարածված է մեծ տարիքային խմբերի մեջ։ Մի քանի առաջարկներ լսեցինք նաև հատուկ առարկա ստեղծելու ուղղությամբ։ Երիտասարդները վստահ են, որ դպրողում իրավահավասարության մաիսն խոսելը օգուտ կտա երեծային։ Նա լավ կճանաչի իր իրավունքները և կսովորի հարգել դիմացինի իրավունքները։ Նաև կվերանան շատ կարծրատիպեր։ Այլ կարծիքներ՝

Սոցիալական գովազդներ՝ ամենաշատ դիտվող սերիալների ժամին։

Կարելի է սկսել մեծերի մտածելակերպը փոխելով, կամ գոնե ապահովելով գենդերային անհավասարության մասին ճիշտ տեղեկատվություն հետագա սերունդների համար։

Տարածել հոդվածները, որոնք կօգնեն մարդկանց հասկանալ իրենց իրավունքները։

Պետք է պարզապես իրազեկել ու տեղեկացնեմ նման օրենքների մասին։

Մարդկանց միջից արմատախիլ անենք <<Հայու գեն>> ասվածը, <<Ազգաային մենթալիտետ>> ասվածի դրան ոչ համարժեք դրսևորումները, մարդկանց սովորեցնենք կարդալ, կարդալ, կարդալ, մտածել, մտածել, նորից մտածել, նոր խոսել։ Չի կարելի երևույթից անտեղյակ լինելով հանդերձ <<ՇԱՏ ԿԱՐևՈՐ ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԿԱՐԾԻՔ>> հայտնել հանրությանը ու մնալ ինքնախաբեության ճիրաններում՝ այլոց էլ ներքաշել։

Հոդված 57. Աշխատանքի ընտրության ազատությունը եւ աշխատանքային իրավունքները

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳԻՐՔ

1. Յուրաքանչյուր ոք ունի աշխատանքի ազատ ընտրության իրավունք:

2. Յուրաքանչյուր աշխատող ունի աշխատանքից անհիմն ազատվելու դեպքում պաշտպանության իրավունք: Աշխատանքից ազատման հիմքերը սահմանվում են օրենքով:

3. Մայրության հետ կապված պատճառներով աշխատանքից ազատելն արգելվում է: Յուրաքանչյուր աշխատող կին ունի հղիության եւ ծննդաբերության դեպքում վճարովի արձակուրդի իրավունք: Յուրաքանչյուր աշխատող ծնող երեխայի ծննդյան կամ երեխայի որդեգրման դեպքում ունի արձակուրդի իրավունք: Մանրամասները սահմանվում են օրենքով:

4. Մինչեւ տասնվեց տարեկան երեխաներին մշտական աշխատանքի ընդունելն արգելվում է: Նրանց ժամանակավոր աշխատանքի ընդունման կարգը եւ պայմանները սահմանվում են օրենքով։

5. Պարտադիր կամ հարկադիր աշխատանքն արգելվում է: Պարտադիր կամ հարկադիր աշխատանք չի համարվում՝

1) այն աշխատանքը, որը, օրենքին համապատասխան, կատարում է դատապարտված անձը.

2) զինվորական կամ այլընտրանքային ծառայությունը.

3) յուրաքանչյուր աշխատանք, որը պահանջվում է բնակչության կյանքին կամ բարօրությանն սպառնացող արտակարգ իրավիճակների ժամանակ:

2020-2022 թվականների գործողությունների ծրագրով նախատեսվում է աշխատանքային իրավունքների ոլորտում իրականացնել հետևյալ 6 միջոցառումները՝

1. Բարձրացնել աշխատանքային իրավունքների, այդ թվում` դրանց պաշտպանության միջոցների վերաբերյալ իրազեկվածությունը։
2. Օրենսդրորեն սահմանել աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորման պարզեցված կառուցակարգեր՝ միջազգային չափանիշներին համապատասխան։
3. Օրենսդրորեն ամրագրել աշխատանքային օրենսդրության պահանջների կատարման նկատմամբ ամբողջական և արդյունավետ պետական վերահսկողության համակարգի ներդրումը։
4. Ընդունել «Աշխատանքի անվտանգության և առողջության պահպանման ազգային ծրագիր»՝ միջազգային չափանիշներին և պարտավորություններին համապատասխան։
5. Օրենսդրորեն սահմանել Առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմնի՝ ռիսկի վրա հիմնված ստուգումների մեթոդաբանությունն ու ռիսկայնությունը որոշող չափանիշների ընդհանուր նկարագիրը, ստուգումներում ընդգրկվող հարցերի ստուգաթերթը։
6. Օրենսդրորեն կատարելագործել արհեստակցական կազմակերպությունների (արհմիություններ) գործունեության գործիքակազմը։

Վերը նշված գործողությունների իրականացման արդյունքում մեծապես կնվազեն ինչպես հանրային և մասնավոր ոլորտներում, այնպես էլ առողջ և անվտանգ աշխատանքային միջավայրի բացակայության հետևանքով, մարդու աշխատանքային իրավունքների խախտման դեպքերը։

Մարդկանց թրաֆիքինգը սահմանվում է հետևյալ կերպ.
“Շահագործման նպատակով մարդկանց հավաքագրելը, փոխադրելը, հանձնելը,
թաքցնելը կամ ստանալը` ուժի գործադրմամբ կամ դրա սպառնալիքով կամ
հարկադրանքի այլ ձևերով, առևանգմամբ, խարդախությամբ, խաբեությամբ, խոցելի
վիճակի հետ կապված գերակա դիրքի չարաշահմամբ, կամ մեկ այլ անձի նկատմամբ
հսկողություն իրականացնող անձի համաձայնությունը ստանալու նպատակով
վճարումներ կամ օգուտներ տալու կամ ստանալու միջոցով:
Շահագործումը ներառում է առնվազն հետևյալը. այլ անձանց պոռնկության կամ
սեռական այլ շահագործումը, հարկադիր աշխատանքը կամ ծառայությունները,
ստրկությունը կամ ստրկությանը հավասարազոր վիճակի հասցնելը կամ կախյալ
վիճակի մեջ դնելու կամ մարդու օրգանները վերցնելը:
Նախատեսվող շահագործման համար մարդկանց թրաֆիքինգից տուժած անձի
համաձայնությունը որևէ նշանակություն չունի, եթե կիրառվել են (վերոհիշյալ)
միջոցները”:
Անդրազգային կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի մասին ՄԱԿ-ի
կոնվենցիայի լրացուցիչ արձանագրությունը մարդկանց, հատկապես կանանց և
երեխաների թրաֆիքինգը կանխելու, հետապնդելու և պատժելու մասին (2000թ.):

ԿԱՆԱՆՑ ԵՎ ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ ՀԱՎԱՍԱՐ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՀԱՎԱՍԱՐ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հոդված 1.

Սույն օրենքի կարգավորման առարկան

Հոդված 2.

Սույն օրենքի նպատակն ու խնդիրները

Հոդված 3.

Սույն օրենքում օգտագործվող հասկացությունները

Հոդված 4.

Գենդերային հավասարության քաղաքականության հիմնական սկզբունքները

Հոդված 5.

Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման մասին օրենսդրությունը

Հոդված 6.

Գենդերային խտրականության արգելումը