Ապրիլ ամսվա ամփոփում

1, Ներկայացնել մարդու տնտեսական գործունեության առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները

Բնության հաշվեկշիռը մարդու կողմից խախտվել է դեռևս այն ժամանակից, երբ մարդիկ սկսեցին որս անել որի պատճառով մահացած բազմաթիվ կենդանիներ, մարդիկ սկսեցին աղբ թափել դուրս որի պատճառով աղտոտված մեր շրջակա միջավայրը։

2.Գաղափար կեսոլորտի մասին կենսոլորտի բաղադրիչները կեմդանի նյութը

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Դրանք իրենց չափերով տարբեր են, ունեն տարբեր կառուցվածք, կենսագործունեության առանձնահատկություններ և հետաքրքիր հարմարանք­ներ, որոնք հնարավոր են դարձնում կյանքը երկրագնդի տարբեր ոլորտնե­րում:

Կենսոլորտը երկրի մակերեսի ամբողջ գազային, պինդ և հեղուկ տարածքն է, որը զբաղեցնում է կենդանի էակները: Դրանք բաղկացած են ինչպես լիտոսֆերայի, այնպես էլ հիդրոսֆերայի և մթնոլորտի այն տարածքներից, որտեղ հնարավոր է կյանք:

Կենսոլորտը երկրի մակերեսի ամբողջ գազային, պինդ և հեղուկ տարածքն է, որը զբաղեցնում է կենդանի էակները: Դրանք բաղկացած են ինչպես լիտոսֆերայի, այնպես էլ հիդրոսֆերայի և մթնոլորտի այն տարածքներից, որտեղ հնարավոր է կյանք:

3.Մուտացյաներ, դասակարգում քրոմոսոմայի և գենայի մուտացյաներ

Մուտացիան գենոտիպի կայուն փոփոխությունն է որն իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ։ Մուտացիաները լինում են՝ ինքնաբուխ, առաջանում են ինքնաբերաբար օրգանիզմի ողջ կյանքի ընթացքում իր համար նորմալ շրջակա միջավայրի պայմանների դեպքում և աջակցված, գենոմի ժառանգվող փոփոխությունները, որոնք առաջանում են շրջակա միջավայրի ոչ բարենպաստ ազդեցության կամ արհեստական պայմաններում այս կամ այն մուտագեն ազդեցությունների արդյունում։ Մուտացիաների առաջացմանը հանգեցնող հիմնական պրոցեսներն են՝ ԴՆԹ-ների կրկնապատկումը, ԴՆԹ-ների վերականգնման խախտումները:

Մուտացիաների դասակարգում

Գոյություն ունեն մուտացիաների մի քանի դասակարգումներ՝ ըստ տարբեր չափանիշների։

  • հիպոմորֆ (փոփոխված ալլելները գործում են նույն ուղղությամբ, ինչ որ վայրի տեսակի ալլելները՝ սինթեզելով միայն ավելի քիչ քանակի սպիտակուցային նյութ), ամորֆ (մուտացիան նման է գենի գործառնության լրիվ կորստին),
  • հակաամորֆ (մուտացիոն հատկանիշը փոխվում է, օրինակ եգիպտացորենի սերմերի կարմիր գույնը փոխվում է մոխրագույնի),
  • նեոամորֆ։

Կարճ ասած՝

  • գենոմային,
  • քրոմոսոմային,
  • գենային

Գենոմային պոլիպլոիդիզացում

Օրգանիզմների կամ բջիջների առաջացում, որոնց գենոմը ներկայացված է քրոմոսոմների երկուսից ավել հավաքածուով և անեուպլոիդիացում` գապլոիդ հավաքածուին ոչ բազմապատիկ քրոմոսոմների թվի փոփոխություն։ Կախված քրոմոսոմային հավաքածուների ծագումից՝ պոլիպլոիդների մեջ տարբերում են՝

4.Ուռուցքներ և ուռուցքածին բջիջներ

Ուռուցքներ, նորագոյացություններ, բլաստոմաներ, ավելցուկային, ախտաբանական հյուսվածքների գերաճ, որը շարունակվում է նույնիսկ ուռուցքածին պատճառի ազդեցության ընդհատումից հետո։ Ուռուցքը տիպիկ պաթոլոգիական պրոցես է։ Դա չկանոնավորվող անսահման հյուսվածքային աճ է։ Ուռուցքները կազմված են որակապես փոփոխված, տարբերակումը կորցրած բջիջներից, որոնց հատկությունները փոխանցվում են իրենց սերունդներին։

5.Բույսերի և կենդանիների սելեկցիա դերը մարդու կյանքում և բնուցյան մեջ

Փետրվար ամսվա ամփոփում

1.Ներկայացնել բջջի բաժանումը` մեյոզ:

I պրոֆազ,, առաջին պրոֆազը շատ բարդ է և կազմված է 5 փուլերից։

  1. Լիպտոտենա կամ լիպտոնեմա, քրոմոսոմների փաթեթավորում, ԴՆԹ-ի կոնդենսացիա քրոմոսոմների ձևավորումով՝ բարակ թելերի տեսքով (քրոմոսոները կարճանում են)։
  2. Զիգետգենա կամ զիգոնեմա, ընթանում է կոնյուգացիա՝ հոմոլոգ քրոմոսոմների ձևավորված կազմությունների հետ միացումով, որը կազմված է երկու միացած քրոմոսոմներից, որոնք նաև կոչվում են բիվալենտեներ և ընթանում է նրանց հետագա խտացումը։
  3. Պահիտենա կամ պահինեմա, (ամենաերկար փուլը), մի քանի մասերում հոմոլոգ քրոմոսոմները իրար են միացվում, ձևավորելով խիազմաներ։ Այնտեղ տեղի է ունենում տրամախաչում՝ հոմոլոգիական քրոմոսոմների միջև մասերի փոխանակում։
  4. Դիպլոտենա կամ դիպլոնեմա, տեղի է ունենում քրոմոսոմների մասնակի ապապարուրում, այդ ժամանակ կարող է նաև աշխատել գենոմի մասը, տեղի է ունենում տրանսկրիպցիաների գործընթացներ (ՌՆԹ-ի ձևավորում), տրանսլիացիա (սպիտակուցի սինթեզ); հոմոլոգ քրոմոսոմները դեռևս մնում են միացված։ Որոշ կենդանիների մոտ ձվաբջիջիների քրոմոսոմները մեյոզի այս փուլում ձեռք են բերում լամպաձև խոզանակի նման քրոմոսոմների բնորոշ ձև։
  5. Դիակենես, ԴՆԹ-ն մաքսիմալ կերպով կոնդեսացվում է, սինթեզման գործընթացները ավարտվում են, միջուկային թաղանքը լուծվում է; ցենտրիոլները հեռանում են դեպի տարբեր բևեռներ; հոմոլոգիական քրոմոսոմները մնում են միացված։

II պրոֆազ, տեղի է ունենում քրոմոսոմների կոնդեսացիա, բջջակենտրոնը բաժանվում է և բաժանման մասերը շարժվում են դեպի բևեռներ, քանդվում է միջուկային թաղանթը, ձևավորվում է իլիկի թելիկներ, որն ուղղահայաց է առաջին բաժանմանը։

  1. II մետաֆազ, ունիվալենտային քրոմոսոմները (որոնցից յուրաքանչյուրը բաղկացած է երկու քրոմատիդներից) մակերևույթներից վրա տեղավորվում են «էկվատորում», ձևավորելով այսպես կոչված մետաֆազային շերտ։
  2. II անաֆազ, ունիվալենտները բաժանվում են և քրոմատիդները շարժվում են դեպի բևեռներ։
  3. II թելոֆազ, քրոմոսոմները ապապարուրվում են և հայտնվում է միջուկային շերտ։

2.Համեմատել մեյուզը և սիտոզը:

3.Մանրամասն ներկայացնել ինչպես է տեղի ունենում կրկնակի բեղնաորումը:

Կրկնակի բեղմնավորում, ծածկասերմ բույսերի սեռական պրոցես, բեղմնավորվում են ձվաբջիջը և սաղմնային պարկի երկրորդային կորիզը։ Բացահայտել է ռուս գիտնական Ա. Նավաշինը (1898 թվականին), բույսերի 2 տեսակի՝ շուշանի (Lilium martagon) և արքայապսակի (Fritillaria orientalis) վրա կատարած հետազոտությունների ժամանակ։ Սաղմնային պարկը 8-կորիզանի բջիջ է, յուրաքանչյուր բևեռում 4-ական։ Բևեռներից մեկական կորիզ շարժվում է դեպի կենտրոն և կազմում բևեռային կորիզներ։ Մեկ բևեռում մնացած 3 կորիզներից մեկը դառնում է ձվաբջջի կորիզ, մնացածները քայքայվում են։ Հապլոիդ միկրոսպորը զարգանում է փոշեպարկում, որպես փոշեհատիկ, որի կորիզը բաժանվում է 2 տարաչափ կորիզի՝ վեգետատիվ և գեներատիվ։ Վերջինս նորից է կիսվում և առաջացնում է երկու սերմնաբջիջ։ Միկրոպիլային անցքով մտնելով փոշեհատիկի մեջ, փոշեհատիկային խողովակի ծայրը պատռվում է, 2 գեներատիվ կորիզներն ընկնում են սաղմնային պարկ։ Նրանցից մեկը շարժվում է դեպի ձվաբջջի կորիզը, միաձուլվում նրա հետ և առաջացնում դիպլոիդ զիգոտ, որն աճելով դառնում է սերմ։ Գեներատիվ մյուս կորիզը մոտենում է 2 բևեռային կորիզներին, միաձուլվում նրանց հետ, և էնդոսպերմի կորիզն է գոյանում, որն ունի քրոմոսոմների եռակի հավաք։ Բեղմնավորումից հետո զիգոտը բազմաթիվ անգամ բաժանվելով առաջացնում է սաղմը։ Ըստ իգական և արական կորիզների միաձուլման եղանակի, տարբերում են կրկնակի բեղմնավորման 2 տիպ. նախամիտոտիկ, երբ սպերմի կորիզը ընկղմվում է իգական ձվաբջջի կորիզի մեջ, քրոմոսոմները ենթարկվում են ապագալարացման։ Երկու կորիզների քրոմոսոմները միանում են ինտերֆագում (զիգոտում)։ Ետմիտոտիկ իգական և արական կորիզները պահպանում են իրենց թաղանթները, և միաձուլումն սկսվում է պրոֆազի վերջում։ Արական և իգական քրոմոսոմային հավաք ունեցող ինտերֆազ կորիզներն առաջանում են միայն զիգոտի առաջին միտոտիկ բաժանումից հետո։ Կրկնակի բեղմնավորումը ունի կենսաբանական կարևոր նշանակություն. այն զարգացող սաղմին ապահովում է սնունդով մայրական և հայրական տարրերի հաշվին, և սաղմի զարգացումն ընթանում է կրկնակի ժառանգական ազդեցության ներքո։

4.Ինչ էն իրենցից ներկայացնյմ վիրուսները

  1. բոլոր վիրուսներն ունեն գենետիկական նյութ՝ ԴՆԹ կամ ՌՆԹ։ Սրանք երկար մոլեկուլներ են, որոնք կրում են գենետիկական տեղեկատվությունը,
  2. բոլոր վիրուսներն ունեն սպիտակուցե կապսիդ, որը պաշտպանում է գեները,
  3. որոշ վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային պատյան, որը շրջապատում է կապսիդը բջջից դուրս գտնվելու ժամանակ։

5.Համեմեատել covid 19 komikroni- hետ

Մեյոզ

1,Գրել մեյոզի փուլերը(ներկայացնել յուր. փուլ)

Մեյոզի առաջին բաժանումը (նվազեցում կամ մեիոզ I) Կրճատման բաժանման էությունը քրոմոսոմների քանակը կիսով չափ կրճատելն է. Սկզբնական դիպլոիդ բջիջից ձևավորվում է երկաքրոմիդ քրոմոսոմներով երկու հապլոիդ բջիջ (յուրաքանչյուր քրոմոսոմ պարունակում է 2 քրոմատիդ): Պրոֆազ I (առաջին բաժանման մարգարիտ) ներառում է մի շարք փուլեր: Լեպտոտեն (բարակ թելերի փուլ): Քրոմոսոմները տեսանելի են թեթև մանրադիտակով ՝ բարակ թելերի գնդակի տեսքով: Yիգոտեն (միաձուլված թելերի փուլ): Հոմոլոգ քրոմոսոմների կոնյուգացիա է տեղի ունենում (լատիներեն conjugatio — կապ, զուգավորում, ժամանակավոր միաձուլում): Հոմոլոգ քրոմոսոմները (կամ հոմոլոգները) զույգ քրոմոսոմներ են, որոնք մորֆոլոգիական և գենետիկորեն նման են միմյանց: Կոնյուկացիայի արդյունքում ձևավորվում են երկվալենտներ: Երկուարժեքը համեմատաբար կայուն երկու հոմոլոգ քրոմոսոմների համալիր է: Հոմոլոգները միասին անցկացվում են սպիտակուցային սինապտոնեմալ համալիրների միջոցով: Բիվալենտների թիվը հավասար է քրոմոսոմների հապլոիդային թվին: Հակառակ դեպքում, երկվալենտները կոչվում են տետրադներ, քանի որ յուրաքանչյուր երկվալենտ պարունակում է 4 քրոմատիդ: Պակիտենա (թելերի հաստ փուլ): Քրոմոսոմները պարուրաձև են, դրանց երկայնական տարասեռությունը հստակ տեսանելի է: ԴՆԹ -ի վերարտադրումը ավարտվում է: Անցման ծայրերը `քրոմոսոմների հատում, որի արդյունքում նրանք փոխանակում են քրոմատիդների հատվածներ: Դիպլոտեն (երկփողանի փուլ): Բիվալենտների համասեռ քրոմոսոմները վանում են միմյանց: Դրանք կապված են առանձին կետերում, որոնք կոչվում են կիասմաս (հին հունական χ տառից `« չի »): Դիակինեզ (երկկողմանի շեղման փուլ): Chiasmas- ը տեղափոխվում է քրոմոսոմների տելոմերային շրջաններ: Բիվալենտները գտնվում են միջուկի ծայրամասում: Պրոֆազ I- ի վերջում միջուկային ծրարը ոչնչացվում է, և երկվալենտները ազատվում են ցիտոպլազմայի մեջ: Մետաֆազ I (առաջին բաժանման մետաֆազ): Ձևավորվում է ճեղքման առանցք: Բիվալենտները շարժվում են դեպի բջիջի հասարակածային հարթություն: Բիվալենտներից ձևավորվում է մետաֆազային ափսե: Անաֆազ I (առաջին բաժանման անաֆազ): Յուրաքանչյուր երկվալենտ կազմող համասեռ քրոմոսոմները առանձնացված են, և յուրաքանչյուր քրոմոսոմ շարժվում է դեպի բջջի մոտակա բևեռ: Քրոմոսոմների քրոմատիդների բաժանում չի լինում: Թելոֆազ I (առաջին բաժանման տելոֆազ): Բիկրոմատիդների միատարր քրոմոսոմները լիովին տարբերվում են բջջի բևեռներից: Սովորաբար, յուրաքանչյուր դուստր բջիջ ստանում է մեկ հոմոլոգ քրոմոսոմ յուրաքանչյուր զույգ հոմոլոգից: Ստեղծվում են երկու հապլոիդ միջուկներ, որոնք պարունակում են քրոմոսոմների կեսը, որքան սկզբնական դիպլոիդ բջիջի միջուկը: Յուրաքանչյուր հապլոիդ միջուկ պարունակում է միայն մեկ քրոմոսոմային հավաքածու, այսինքն ՝ յուրաքանչյուր քրոմոսոմ ներկայացված է միայն մեկ հոմոլոգով: Դուստր բջիջներում ԴՆԹ -ի պարունակությունը 2 գ է: Շատ դեպքերում (բայց ոչ միշտ), տելոֆազ I- ն ուղեկցվում է ցիտոկինեզով: Մեյոզի առաջին բաժանումից հետո տեղի է ունենում ինտերկինեզ `կարճ միջակայք երկու միոտիկ բաժանման միջև: Ինտերկինեզը միջֆազից տարբերվում է նրանով, որ չկա ԴՆԹ -ի կրկնօրինակում, քրոմոսոմների կրկնապատկում և կենտրոնախույզների կրկնապատկում. Մեյոզի երկրորդ բաժանում (հավասարում, կամ մեիոզ II) Մեյոզի երկրորդ բաժանման ժամանակ քրոմոսոմների թվի նվազում չկա: Հավասարումների բաժանման էությունը չորս քրոմատիդ քրոմոսոմով չորս հապլոիդ բջիջների ձևավորումն է (յուրաքանչյուր քրոմոսոմ պարունակում է մեկ քրոմատիդ): Պրոֆազ II (երկրորդ բաժնի մարգարիտ): Էապես չի տարբերվում միտոզի մարգարեությունից: Քրոմոսոմները տեսանելի են լուսադիտակի տակ `բարակ թելերի տեսքով: Դուստր բջիջներից յուրաքանչյուրում ձևավորվում է բաժանման առանցք: Մետաֆազ II (երկրորդ բաժնի մետաֆազ): Քրոմոսոմները միմյանցից անկախ գտնվում են հապլոիդ բջիջների հասարակած հարթություններում: Այս հասարակածային հարթությունները կարող են զուգահեռ լինել միմյանց կամ փոխադարձ ուղղահայաց: Անաֆազ II (երկրորդ բաժնի անաֆազ): Քրոմոսոմները բաժանվում են քրոմատիդների (ինչպես միտոզի դեպքում): Ստացված մեկ-քրոմատիդ քրոմոսոմները ՝ որպես անաֆազային խմբերի մաս, շարժվում են դեպի բջիջների բևեռներ: Թելոֆազ II (երկրորդ բաժնի տելոֆազ): Մեկ քրոմատիդ քրոմոսոմներն ամբողջությամբ տեղափոխվել են բջջի բևեռներ, ձևավորվում են միջուկներ: Բջիջներից յուրաքանչյուրում ԴՆԹ պարունակությունը դառնում է նվազագույն և կազմում է 1 վրկ: Այսպիսով, մեյոզի նկարագրված սխեմայի արդյունքում մեկ դիպլոիդ բջիջից ձևավորվում է չորս հապլոիդ բջիջ: Այս բջիջների հետագա ճակատագիրը կախված է օրգանիզմների տաքսոնոմիական պատկանելությունից, անհատի սեռից և մի շարք այլ գործոններից:

2,Մեյոզի ժամանակ որ բջիջներն են բազմանում

Մեյոզը էուկարիոտ բջիջների բաժանումն է։

3,Ինչ կարևոր ֆունկցիա է կատարում մեյոզը

Մեյոզի հիմնական առանձնահատկությունը համասեռ քրոմոսոմների զուգակցումն է դրանց հաջորդող տարբեր բջիջների տարբերությամբ: Հետևաբար, մեյոզի առաջին բաժանման ժամանակ, երկվալենտների ձևավորման պատճառով, բջջի բևեռները չեն շեղվում ոչ թե մեկ քրոմատիդ, այլ երկու քրոմատիդ քրոմոսոմներով: Արդյունքում քրոմոսոմների թիվը կրկնապատկվում է, իսկ դիպլոիդ բջիջից առաջանում են հապլոիդ բջիջներ:

Կենսաբանության-դեկտեմբեր ամսվա ամփոփում

  1. Ինչ է իրենից ներկայացնում էոկարիոտ բջիջները(Կենդանական եւ բուսական բջիջների կառուցվածքը)
  2. Գրել պրոկարիոտ բջիջների մասին
  3. Համառոտ ներկայացրու բջջի օրգանոիդները(միտոքոնդրիումներ, քլորոպլաստ, էնդոպլազմային ցանց, գոլջիի համակարգ, ռիբոսոմներ)
  4. ԻՆչ է իրենից ներկայացնում միտոզը(բջջի բաժանում)
  5. Ներկայացնել քրոմոսոմի կառուցվածքը

1 .Բույսերը, կենդանիները, սնկերը, լորձնասնկերը, նախակենդանիները և ջրիմուռները էուկարիոտներ են։ Այս բջիջները սովորական պրոկարիոտ բջջից մոտ հիսուն անգամ ավելի մեծ են և կարող են հազար անգամ ավելի մեծ լինել իրենց ծավալով։ Էուկարիոտների հիմնական առանձնահատկությունը բջջի տրոհվածությունն է, մեմբրանային օրգանոիդների առկայությունը, որոնցում տեղի են ունենում յուրահատուկ նյութափոխանակային գործընթացներ։ Այս մեմբրանային օրգանոիդներից առավել կարևոր է բջջակորիզը[14], որը պարունակում է բջջի ԴՆԹ-ն։ Այլ տարբերություններ են:

2. Պրոկարիոտ բջիջները կյանքի ամենապարզ ձեւերից են։ Նրանք էոկարիոտ բջիջներից տարբերվում են նրանով, որ չունեն օրգանոիդներ, պլազմատիկ թաղանթ, կորիզ։ նրանք պատված են բջջապատով։ Նրանք ունեն ԴՆԹ որի հաշվին կարողանում են բազմանալ։ ԴՆԹն գտնվում է անմիջապես ցիտոպլազմայում։ Պրոկարոիտների դասին են պատկանում տարբեր բակտերիաներ, վիրուսներ եւ այլն։

3.Միտոքոնդրումներ, բջջի ընդհանուր նշանակության օրգանոիդներից են։ Հայտնաբերվել են բոլոր բուսական և կենդանական բջիջներում, ունեն 1-5 մկմ տրամագծով հատիկների, ձողիկների, թելիկների տեսք։ Ունի 5-7 մկմ երկարություն:Էնդոպլազմային ցանց (նաև՝ ցիտոպլազմային ցանց), էնդոպլազմայի կոմպոնենտ։ Կազմված է բազմաթիվ խոռոչներից։ Համարվում է էուկարիոտ (կորիզավոր) բջիջների պարտադիր օրգանոիդը և նրանցում լավ զարգացած է։ Պրոկարիոտների (նախակորիզավորներ) մոտ բացակայում է։ Էնդոպլազմային ցանցի ծավալը կազմում է բջջի ծավալի միջինը 30%-50%:Գոլջիի ապարատ, էնդոպլազմային ցանցի հետ սերտորեն կապված հարթ, միաշերտ մեմբրաններից կազմված խորշեր, խողովակների, ակոսների և բշտիկների համակարգ է, որտեղ ձևավորվում են լիզոսոմները, վակուոլները և սեկրետները, ընթանում է կուտակվում և դուրս են բերվում փոխանակության նյութերը։ Գոլջի կոմպլեքսը մասնակցում է պլազմային թաղանթի գոյացմանը։Ռիբոսոմներ, բջջի մեմբրան չունեցող օրգանոիդներն են, որոնցում կատարվում է սպիտակուցի կենսասինթեզ

4.Մեր մարմնի բջիջները պետք է շարունակաբար բաժանվեն բջիջների բաժանման գործընթացի միջոցով, որը հայտնի է որպես mitosis, Այս գործընթացում ցողունային բջիջը բաժանվում է և առաջացնում երկու նոր դուստր բջիջ: Ստեղծված այս բջիջները գենետիկորեն նույնական են միմյանց: Միտոզը բջիջների բաժանման ցիկլի մի մասն է, որտեղ բջիջի միջուկում գտնվող ԴՆԹ-ն բաժանվում է երկու հավասար քրոմոսոմների:

5.Քրոմոսոմները երևում են միայն բաժանվող բջիջներում. ունեն բարակ՝ 14 նմ տրամագծով թելերի ձև։ Քրոմոսոմներն ունեն բարդ կառուցվածք։ Բջջի բաժանման սկզբնական և միջին փուլերում նրանք կազմված են երկու իրար կցված թելանման կամ ձողաձև մարմնիկներից՝ քրոմատիդներից։ Վերջիններս ոլորված են գալարաձև և կախված գալարվածության աստիճանից, քրոմոսոմները փոխում են իրենց չափերը՝ երկարանում կամ կարճանում։ Քրոմատիդները իրենց հերթին կազմված են մեկ կամ մի քանի զույգ թելիկներից՝ քրոմանեմաներից՝ հունարեն նեմա-թել, որոնք լուսային մանրադիտակով տեսանելի ամենափոքր կառուցվածքներն են։

Կենսաբանություն – Չումա (Ժանտախտ)

Չումայի առաջացման պատճառ հանդիսացող մանրէ Yersinia pestis — կենդանաբանական բակտերիան է:
Yersinia pestis – ով վարակված անձի մոտ ախտանիշների սկզբից առաջ ինկուբացիոն ժամանակահատվածը 1-7 օր է: Չումաի վարակի երկու հիմնական կլինիկական ձև կա` բուբոնիկ և թոքային: Ամենատարածված ձևը բուբոնիկ չուման է, որը բնութագրվում է ցավոտ բորբոքված ավշային հանգույցների կամ «փչոցների» առկայությամբ:

Չուման կենդանիներից մարդուն փոխանցվում է վարակված մորթու, խայթոցի, վարակված հյուսվածքների և օդային կաթիլների անմիջական շփման արդյունքում: Մարդու մոտ Չուման կարող է դրսևորվել որպես շատ լուրջ հիվանդություն: Բուբոնիկ Չումայի մահացության մակարդակը հասնում է 30%-60%, իսկ բուժման բացակայության դեպքում թոքային Չուման միշտ հանգեցնում է մահվան: Չուման հաջողությամբ բուժվում է հակաբիոտիկներով, ուստի վաղ ախտորոշումը և վաղ բուժումը կարող են կյանքեր փրկել:

Նախկինում ժանտախտը առաջացրել էր զանգվածային համաճարակներ՝ մահացության բարձր ցուցանիշներով: 14-րդ դարում ժանտախտը հայտնի էր որպես Սև մահ և Եվրոպայում մոտավորապես 50 միլիոն մարդու կյանք:

Կենսաբանութան

Դեկտեմբերի 6-12

Էուկարիոտ ՝բուսական և կենդանական բջիջների կառուցվածքը, (անգլերեն հղումը՝ այստեղ )օրգանոիդները(միտոքոնդրիում քլորոպլաստ, էնդոպլազմային ցանց, Գոլջիի կոմպլեքս, ռիբոսոմներ, լիզոսոմներ), դրանց կառուցվածքը և ֆունկցիան։

Կենսաբանություն – Չումա (Ժանտախտ)

Չումայի առաջացման պատճառ հանդիսացող մանրէ Yersinia pestis — կենդանաբանական բակտերիան է:
Yersinia pestis – ով վարակված անձի մոտ ախտանիշների սկզբից առաջ ինկուբացիոն ժամանակահատվածը 1-7 օր է: Չումաի վարակի երկու հիմնական կլինիկական ձև կա` բուբոնիկ և թոքային: Ամենատարածված ձևը բուբոնիկ չուման է, որը բնութագրվում է ցավոտ բորբոքված ավշային հանգույցների կամ «փչոցների» առկայությամբ:

Չուման կենդանիներից մարդուն փոխանցվում է վարակված մորթու, խայթոցի, վարակված հյուսվածքների և օդային կաթիլների անմիջական շփման արդյունքում: Մարդու մոտ Չուման կարող է դրսևորվել որպես շատ լուրջ հիվանդություն: Բուբոնիկ Չումայի մահացության մակարդակը հասնում է 30%-60%, իսկ բուժման բացակայության դեպքում թոքային Չուման միշտ հանգեցնում է մահվան: Չուման հաջողությամբ բուժվում է հակաբիոտիկներով, ուստի վաղ ախտորոշումը և վաղ բուժումը կարող են կյանքեր փրկել:

Նախկինում ժանտախտը առաջացրել էր զանգվածային համաճարակներ՝ մահացության բարձր ցուցանիշներով: 14-րդ դարում ժանտախտը հայտնի էր որպես Սև մահ և Եվրոպայում մոտավորապես 50 միլիոն մարդու կյանք:

Վիրուսներ

Վիրուս (լատ.՝ virus՝ թույն), ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։

Վիրուսներն առաջին անգամ նկարագրվել են 1892 թվականին Դմիտրի Իվանովսկու կողմից որպես՝ ծխախոտի բույսերը վարակող ոչ բջջային ախտածիններ։ Ծխախոտի խճանկարի վիրուսը հայտնաբերել է Մարտին Բեյերինկը 1898 թվականին[2]։ Այդ ժամանակից ի վեր հայտնաբերվել և մանրամասն նկարագրվել են շուրջ 5000 տեսակի տարբեր վիրուսներ[3], չնայած այն բանին, որ հայտնի են վիրուսների միլիոնավոր ձևեր[4]։ Վիրուսներ հայտնաբերվել են գրեթե բոլոր էկոհամակարգերում և կենսաձևերից ամենաբազմաքանակն են[5][6]։ Վիրուսների մասին գիտությունը վիրուսաբանությունն է, որը մանրէաբանության (միկրոբիոլոգիա) ենթաճյուղերից է։

Վիրուսները բաղկացած են երկու կամ երեք մասերից (վիրիոններից)։բոլոր վիրուսներն ունեն գենետիկական նյութ՝ ԴՆԹ կամ ՌՆԹ։ Սրանք երկար մոլեկուլներ են, որոնք կրում են գենետիկական տեղեկատվությունը,

բոլոր վիրուսներն ունեն սպիտակուցե կապսիդ, որը պաշտպանում է գեները,

որոշ վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային պատյան, որը շրջապատում է կապսիդը բջջից դուրս գտնվելու ժամանակ։

Վիրուսների ձևերը տարբեր են՝ հասարակ պարուրաձևից և իկոսաեդրից (քսանանիստից) մինչև ավելի բարդ կառույցներ։ Վիրուսի միջին մեծությունը կազմում է բակտերիայի մեծության մոտ 1/100-րդը[7]։ Վիրուսների մեծ մասը շատ փոքր են լուսային մանրադիտակով հայտնաբերվելու համար։

Վիրուսների էվոլյուցիոն ծագումն ամբողջությամբ պարզ չէ։ Հնարավոր է՝ նրանց մի մասը ծագել է բակտերիաներից։ Էվոլյուցիայում վիրուսները խաղում են կարևոր դեր գեների հորիզոնական տեղափոխման մեջ՝ սրանով նպաստելով գենետիկական բազմազանությանը[8]։ Որոշ գիտնականներ վիրուսները համարում են կենդանի ձևեր, քանի որ վերջիններս կրում են գենետիկական նյութ, վերարտադրվում են և բնական ընտրությամբ ենթարկվում էվոլյուցիայի։ Այնուամենայնիվ, վիրուսների մոտ բացակայում են կենդանի օրգանիզմներին բնորոշ որոշ կարևոր հատկանիշներ (ինչպիսին օրինակ բջջային կազմությունն է), որի պատճառով վիրուսներին անվանում են «կյանքի ոչ բջջային ձևեր»։

Վիրուսները տարածվում են բազմաթիվ ճանապարհներով. բույսերի վիրուսները փոխանցվում են բույսից բույս բուսահյութով սնվող միջատների միջոցով (օրինակ՝ լվիճներ), կենդանական վիրուսները փոխանցվում են արնախում միջատների միջոցով։ Այս եղանակով հիվանդությունը փոխանցող օրգանիզմներն անվանվում են վեկտորներ (փոխանցողներ)։ Գրիպի վիրուսները տարածվում են օդակաթիլային եղանակով՝ հազի և փռշտոցի միջոցով։ Ռոտավիրուսները փոխանցվում են երեխաների հետ անմիջական շփման հետևանքով։ ՄԻԱՎ-ը սեռական ճանապարհով և վարակված արյան ներարկմամբ փոխանցվող վիրուսներից է։ Վիրուսի կողմից վարակվող բջիջներն անվանվում են թիրախներ[9]։

Վիրուսային վարակը կենդանիների մոտ առաջացնում է իմունային պատասխան, որը սովորաբար ոչնչացնում է վարակող վիրուսին։ Իմունային պատասխան կարող է առաջանալ նաև պատվաստանյութի նկատմամբ, որով հնարավոր է դառնում առաջացնել արհեստական ձեռքբերովի իմունիտետ տվյալ վիրուսային հարուցչի դեմ։ Սակայն շատ վիրուսներ (ՁԻԱՀ-ի և վիրուսային հեպատիտի), կարողանում են խուսափել իմունային պատասխանից՝ առաջացնելով քրոնիկական վարակներ։ Հակաբիոտիկները ոչ մի ազդեցություն չեն ունենում վիրուսների վրա։ Մշակվել և ստեղծվել են որոշ հակավիրուսային դեղամիջոցներ։

Տրանսկրիպցիա (կենսաբանություն)

Տրանսկրիպցիա, գենային էքսպրեսիայի (արտահայտում) առաջին քայլն է, երբ ԴՆԹ-ի որոշակի հատված ՌՆԹ-պոլիմերազի միջոցով պատճենվում է որպես ՌՆԹ (ի-ՌՆԹ)։ Համարվում է մոլեկուլային կենսաբանության կենտրոնական դոգմայի երկրորդ փուլը։

ՌՆԹ-ն (ռիբոնուկլեինաթթու) և ԴՆԹ-ն (դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու) նուկլեինաթթուներ են, որոնք օգտագործում են նուկլեոտիդների ազոտային հիմքերով պայմանավորված կոմպլեմենտրաությունը տեղեկատվության փոխանցման համար։ Տրանսկրիպցիայի ընթացքում ԴՆԹ շղթան կարդացվում է ՌՆԹ-պոլիմերազի օգնությամբ, որի հետևանքով սինթեզվում է ԴՆԹ շղթային կոմպլեմենտար և հակազուգահեռ ՌՆԹ շղթա։

Տրանսկրիպցիան ընթանում է հետևյալ փուլերով՝

Դաս 5. Սպիտակուցների սինեթեզ՝ տրանսկրիպցիա և տրանսլյացիա: – Ամալյա Զաքարյան
  1. մեկ կամ ավելի սիգմա ֆակտորներ միանում են ՌՆԹ-պոլիմերազին, որը թույլ է տալիս վերջինիս միանալ ԴՆԹ-ի որոշակի հաջորդականության՝ պրոմոտորին։
  2. ՌՆԹ-պոլիմերազը ձևավորում է տրանսկրիպցիոն պղպջակ։ Այս արվում է կոմպլեմենտար ԴՆԹ նուկլեոտիդների միջև ջրածնային կապերի քանդման միջոցով։
  3. ՌՆԹ-պոլիմերազը կոմպլեմենտարության սկզբունքի համաձայն սկսում է ռիբոնուկլոտիդներից սինթեզել նոր ՌՆԹ շղթա։
  4. ՌՆԹ-պոլիմերազի օգնությամբ ձևավորվում է ՌՆԹ-ի շաքարա-ֆոսֆատային հենքը։
  5. ՌՆԹ և ԴՆԹ շղթաների միջև գործող ջրածնական կապերը քանդվում են և նոր սինթեզված ՌՆԹ շղթան ազատվում է։
  6. Եթե բջիջն ունի ձևավորված կորիզ, ապա ՌՆԹ-ն ենթարկվում է մշակման (պրոցեսինգ)։ Այս կարող է լինել պոլիադենիլացում, կեպինգ և սպլայսինգ։
  7. ՌՆԹ-ն կարող է կամ մնալ կորիզում կամ անցնի ցիտոպլազմա։
Դաս 5. Սպիտակուցների սինեթեզ՝ տրանսկրիպցիա և տրանսլյացիա: – Ամալյա Զաքարյան